Koszary straży

Koszary straży „Wachkaserne”

Budynek powstał w 1890 r. i początkowo pełnił funkcję administracyjną zakładów Peltzera. Jest bez wątpienia klasycznym przedstawicielem częstochowskiej architektury budynków fabrycznych, zbudowany przy użyciu cegły oraz kamienia wapiennego, pochodzącego z lokalnych kamieniołomów. W okresie funkcjonowania zakładów HASAG został on przeznaczony na koszary dla straży zakładowej-Werkschutzu. W piwnicach budynku prawdopodobnie dochodziło do egzekucji, na co wskazują liczne ślady postrzałowe na ścianach. W okresie powojennym budynek wewnątrz wyremontowano i zaadaptowano go na hotel robotniczy dla pracowników Wełnopolu. Według dokumentów archiwalnych z czerwca 1943 roku w Apparatebau służyło około 35 strażników różnej narodowości. Większość z nich stanowili Ukraińcy, Niemcy i trzech młodocianych Polaków. Werkschutze umundurowani byli w granatowe mundury i czapki, a na ich uzbrojeniu znajdowały się karabiny. Ci, którzy uzyskali rangę Oberwachmana ( starszego strażnika) otrzymywali okrągły zielony kapelusz i karabinek oraz czasem broń krótką. Początkowe zarobki straży wynosiły około 32 złote tygodniowo.

Obsada personalna Werkschutzu HASAG-u APPARATEBAU w latach 1942-45:

  • Hermann Klemm – dowódca straży przemysłowej od 1942 do wiosny 1943 (werkschutzleiter)
  • Richard Herman– dowódca straży przemysłowej (1944-1945), następca Klema (werkschutzleiter)
  • Walter Stieglitz – zastępca komendanta straży przemysłowej (werkschutz)
  • Steininger – Niemiec, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Szewczenko – Ukrainiec, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Daraszenka – Ukrainiec, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Paweliuk – Ukrainiec, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Michał Tkalenko – Ukrainiec, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Glat – funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Roman Kmicikiewicz – Polak, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Janusz Dorożyński („Iwanek”) – Polak, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)
  • Marian Mielczarek – Polak, funkcjonariusz straży przemysłowej (werkschutz)

Budynek koszar na niemieckim zdjęciu lotniczym z października 1944 roku. Źródło: National Archives and Records Administration.

Elewacja północna, stan na luty 2024 r.

Widok od strony południowej.

Jedna z piwnic w budynku koszar. Prawdopodobnie kolejne miejsce, w którym dochodziło do egzekucji więźniów.

Na ścianach widoczne są ślady postrzałowe.

Opracował: K. Langier.

Zdjęcia: M. Bocian, K. Langier.